جریان سنتگرایی و مدرنیسم در جهان اسلام
• دسته: از اهل قلمعلی فاطمی
در حاشیه سفر اخیر سید حسین نصر به ترکیه
علی فاطمی
1- سید حسین نصر نامی آشنا در بین طبقه تحصیلکرده و روشنفکر جمعیت دیندار ترکیه است. تمام آثار وی به ترکی ترجمه شده است و او به طور مکرر برای ایراد سخنرانی به ترکیه دعوت می شود. در آخرین مورد وی در 14 اکتبر- 22 مهر- به دعوت احمد داوود اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه و از اعضای پرنفوذ حزب حاکم، حزب عدالت و توسعه، در بنیاد علوم و هنر استانبول با عنوان “از قرن بیستم چه آموختیم و برای قرن بیست و یکم چه چیزی باید بدانیم؟” سخنرانی کرد. (1) 2- به نظر می رسد سید حسین نصر یکی از منابع تئوریک حزب عدالت توسعه و همینطور جریان اسلامگرای کنونی در ترکیه است. این وضعیت به مثابه یک پدیده فرهنگی و فکری در خور تامل است. اهمیت این مسئله وقتی روشنتر می شود که بدانیم قبل از سید حسین نصر، دکتر شریعتی، نیز تمام آثارش به ترکی ترجمه شد و به عنوان ایدئولوگ برخی از گروههای اسلامی در دهه 80 مورد توجه قرار گرفت. گذر جامعه مسلمان ترکیه از شریعتی به نصر یک ویژگی دیگر هم دارد و آن عدم توجه کافی به دکتر سروش روشنفکر مدرنیست ایرانی است که در ایران بیشتر به عنوان رقیب نصر تلقی می شود. 3- چنانکه گفته شد تمام آثار دکتر نصر به ترکی ترجمه شده است و به قول دکتر کالین آثار دکتر نصر بیشتر از همه زبانهای دیگر به ترکی ترجمه شده است. حتی برخی از آثار دکتر نصر که عموما به انگلیسی نوشته شده اند، به فارسی، زبان اصلی خود نویسنده، ترجمه نشده اند. زبان عربی، زبان اصلی جهان اسلام، هم مقصد مهمی برای آثار نصر نبوده است. این می تواند به خاطر اتفاق و تصادف باشد، مثلا داشتن دانشجویان و علاقمندان ترک فعال، ولی می تواند همینطور معلول تناسخ اندیشه نصر با سنت اسلامی ترکیه که تصوف است باشد. علت دیگر خوانده شدن متفکران ایرانی در ترکیه می تواند خلا اندیشه دینی در ترکیه باشد. ترکیه در دوره معاصر، علیرغم موفقیتهای اجتماعی و سیاسی، در حوزه فکری مخصوصا فکر اسلامی خیلی مولد نبوده است. وقتی از اندیشمندان معاصر جهان اسلام، مخصوصا اندیشمندان رفورمیست، صحبت می شود به سختی می توان از ترکیه در این فضا نماینده ای دید. 4- ولی چرا درحالیکه شریعتی و نصر در ترکیه به ایدئولوگ تبدیل می شوند دکتر سروش، پدر معنوی جنبش اصلاحات در ایران، در ترکیه جدی گرفته نمی شود؟ درحالیکه تمام آثار شریعتی و نصر به ترکی ترجمه شده اند و حتی مجموعه آثار شریعتی در23 جلد مجددا در 2009 به چاپ رسید از دکتر سروش فقط یک کتاب “نهاد ناآرام جهان” به ترکی چاپ شده است. کتابی کوچک که به دوره فکری اولیه سروش تعلق دارد. علت اینکه دکتر سروش در جامعه ترکیه مورد استقبال قرار نمی گیرد چیست؟
|
|
منبع |