نمایشگاه کتاب تهران؛ از افزایش فروش تا ممنوعیت آثار سروش و سرقت کتاب دولتآبادی
• دسته: آرشیو اخبار و گزارشها
اختتامیه بیست و نهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با حضور سنتی ریس مجلس و نیز شهردار تهران و مسئولان برگزار شد و مهمترین نکته رضایت خاطر تمامی طرفین از انتقال نمایشگاه به شهرک آفتاب بود. این انتقال علاوه برآنکه مسئولان وزارت ارشاد را از دغدغه هر ساله مکان نمایشگاه که نزدیک به سه دهه گریبانگیرشان است، رهانید، نگرانیهای آنها برای عدم استقبال مردم و ناشران را نیز برطرف ساخت و حتی سبب شد تا فروش برخی روزهای نمایشگاه به رکوردهای تازهای برسد. در روز اختتامیه هم تفاهمنامهای بین شهردار تهران و وزیر ارشاد منعقد شد که نشان میداد همه از این انتخاب راضی و علاقهمند به استمرار آنند. در کنار آن اعلام شد که سود ناشی از صرفه جویی در بنزین و نیز آلودگی هوا نیز رقمی بالای ۴ میلیارد تومان بوده است.
رکورد فروش شکسته شد؟
اگرچه هنوز آمار قطعی و نهایی از فروش نمایشگاه ارایه نشده است اما آخرین برآوردها از نمایشگاه حاکیست که میزان فروش نمایشگاه نسبت به دور قبل افزایش داشته است. فروش بالای ۲۵ درصدی بخش کودکان و نیز فروش بالای برخی روزها به همراه تراکنشهای بالای بانکها نشانههایی از این رشد است. تا روز ششم بیش از ۳۵ میلیارد تومان تنها از طریق تراکنشهای بانک شهر خرید کتاب صورت گرفته است و در روزهای آخر این تراکنش به رقم بالای۲۵۰ هزار تراکنش رسید که قطعا رقمهای بالاتری را ثبت کرده است. امیر مسعود شهرام نیا، قائم مقام نمایشگاه در همان روز ششم ضمن اعلام این مطلب به خبرگزاری صدا و سیما گفت: با توجه به فروش نقدی و نیز تراکنش های سایر بانک ها رقم واقعی ۲ برابر این مبلغ است. او اضافه کرده که این دوره رشد فروش ۱۵ تا ۲۰ درصدی را نسبت به مدت مشابه در سال گذشته از سرگذراند.
برابر آماری که عباس صالحی، ریاست نمایشگاه در سال قبل به خبرگزاری ایبنا داده بود نزدیک به ۷۰ میلیارد تومان فروش در کارنامه نمایشگاه ۲۸ ثبت شده بود. طبق برآوردهایی که ناشران از میزان فروش سالانه خود عرضه کردهاند، فروش نمایشگاه کتاب تهران یک ششم فروش سالانه آنها را در بر میگیرد که رقم قابل توجهی را شامل میشود.
اجاره نمایشگاه؛رایگان تا شش سال بعد
مساعدت شهرداری تهران در برپایی نمایشگاه تنها دادن مکان نمایشگاه نبود، بلکه برابر توافقاتی که با دستاندرکاران نمایشگاه شد، دو خواسته مهم مدیران ارشاد از سوی شهرداری پذیرفته شد. بر اساس گفت وگویی که مجید حسینی، نماینده شهردار تهران در برگزاری نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب( و مدیرعامل نشر شهر و باغ کتاب تهران) با خبرگزاری مهر داشته است، شهرداری تهران هم با “پایدار و درازمدت بودن برپایی نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب”و هم با “برگزاری دور اول آن به صورت رایگان” موافقت کرد. اما این تمامی ماجرا نبود چرا که در روز اختتامیه محمدباقر قالیباف، شهردار تهران، و علی جنتی، وزیر ارشاد با یکدیگر توافق کردند که بخش نمایشگاه کتاب شهرک آفتاب را تا شش سال به صورت رایگان در اختیار وزارت ارشاد قرار دهند.
سال گذشته و بنا به اظهار نظر قائم مقام نمایشگاه در گفت وگو با خبرآنلاین مسئولان وزارت ارشاد “نزدیک به ۴ میلیارد تومان بابت ده روز به مصلی اجاره پرداخت کردند”. ضمن آنکه درآمدهای حاصل از اجاره غرفههای غیر انتشاراتیها(اغذیهفروشی و موارد متفرقه) نیز به جیب مصلی واریز میشد که برابر گزارش بخش اقتصادی خبرآنلاین در سال ۱۳۹۴ “رقم اجاره ۱۵۰ غرفه برای ده روز نزدیک به ۱ و نیم میلیارد تومان میشد”. درآمدی که از سال جدید مدیران مصلی تهران از آن محرومند و تقریبا و با توجه به اقبالی که از محل جدید نمایشگاه صورت گرفته است، میتوان این محرومیت را دائمی تصور کرد.
در میان تمامی این خبرهای ریز و درشت، یکی از اعضای شورای شهر تهران در گفت وگو با روزنامه شهروند از فروش “شهر آفتاب” به قیمت ٤هزار میلیارد تومان به بانک شهر خبر داد تا تعجب اهل فن را برانگیزد. کسری بودجه شهرداری و کور شدن بسیاری از منابع درآمدی آن دلیل چنین تصمیمی اعلام شده است.
بارانی غیر قابل پیشبینی
باران بهاری روز چهار شنبه ۲۲ اردیبهشت اگر چه پیش بینی و اعلام هم شد،اما ناشران و سالنها و مراجعهکنندگانی را غافلگیر کرد. گزارشها و عکسها و فیلمهایی که از این رخداد در نمایشگاه کتاب در فضای مجازی به اشتراک گذاشته شده است، نشان از شدت و حدت ماجرا دارد. آب در برخی از غرفهها عملا امکان تردد را از مراجعه کنندگان گرفته بود. برخی از عکسها و فیلمهای موجود تالارهای ناشران دانشگاهی را نشان میدهد با حجم بالایی از آب در راهروها و غرفهها.
پیش از این هم در فصل نمایشگاه بارانهای بهاری دردسرهایی را برای دستاندرکاران نمایشگاه و ناشران ایجاد میکرد، اما اینکه آب در برخی سالنها به راه بیفتد و به کتاب و غرفهها آسیب بزند امر تازهای است.
پاسخ مجتبی عبداللهی، معاون خدمات شهری شهرداری تهران نیز چندان قانع کننده نیست. او چنین رخدادی را به آببندی نبودن سازههای نمایشگاه و نو بودن کار نسبت داده است که طبیعی است با منطق کار نمایشگاهی در چنین سطحی همخوانی ندارد. او گفته است:”با این اتفاق، عیبهای این مجموعه مشخص و نمایشگاه آببندی میشود و میتوانیم آنها را برطرف کنیم”. احمد مسجد جامعی نیز استقبال شگفتانگیز مردم را عامل اصلی دانست که به واسطه آن باید عیب های سال نخست را نادیده گرفت.
نکته مهم این است که در سه دههای که از برگزاری نمایشگاه کتاب میگذرد، سه رئیس جمهور قول احداث نمایشگاهی دایمی و ثابت برای نمایشگاه کتاب را دادند که هیچ کدامشان عملی نشد تا در نهایت شهرداری تهران از سال ۱۳۹۰ دست به کار ایجاد شهرک نمایشگاهی آفتاب شد و بعد از ۵ سال توانست ایجاد یک نمایشگاه کتاب نسبتا آبرومند را به نام محمد باقر قالیباف تمام کند.
ناشران متخلف نمایشگاه
هر ساله تعدادی از ناشران حاضر در نمایشگاه به دلیل تخلفاتی که از آییننامه حضور در نمایشگاه میکنند، مجازاتهایی را متحمل میشوند که از جمله آنها عدم حضور در نمایشگاه سال بعد است. سال گذشته برابر اعلام معاونت فرهنگی وزارت ارشاد ۱۱۶ ناشر اجازه حضور در نمایشگاه امسال را پیدا نکردند و امسال نیز برابر اعلام دستاندرکاران نمایشگاه فروش کتابهای ناشران دیگر، واگذاری غرفه به غیر و نقد کردن بنکارتهای کتاب مختص نمایشگاه از جمله تخلفات ناشرانی بود که متخلف شناخته شده و از شرکت در نمایشگاه کتاب سال آینده نیز محروم هستند. برابر گزارش ایرنا ۴۰ ناشر در نمایشگاه امسال متخلف شناخته شدند که حتی در نمایشگاههای استانی هم نمیتوانند شرکت کنند. در کنار آن اعلام شد که بیش از ۶۰ کتاب غیرمجاز هم از نمایشگاه جمع آوری شد.
ممنوعیت عرضه آثار عبدالکریم سروش در نمایشگاه
جدای از عدم حضور برخی ناشران به دلیل تخلفات شکلی و آییننامهای ، ناشرانی هم هستند و برخی نویسندگان که امکان حضور آنها در نمایشگاه فراهم نشد. انتشارات گام نو، با مدیریت علیرضا رجایی (روزنامهنگار با گرایش ملی مذهبی)، انتشارات طرح نو و انتشارات صراط (ناشر اختصاصی آثار عبدالکریم سروش) از جمله ناشرانیاند که برابر ضوابط نمایشگاه میتوانستند شرکت کنند، اما در عمل به دلایلی که به نظر میرسد سیاسی باشد، از حضور آنها جلوگیری شده است. در این میان تقریبا تمامی آثار عبدالکریم سروش، فیلسوف و مولوی پژوه نیز امکان عرضه در نمایشگاه را نیافتهاند. حتی تصحیح او از مثنوی معنوی که در دو جلد از سوی انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شده بود نیز نامش در فهرست کتابهای عرضه شده این ناشر در نمایشگاه وجود ندارد. چاپ ششم کتاب حکومت ولایی محسن کدیور اجازه خروج از چاپخانه را نیافت و کتاب حقالناس به قلم او هم در روز چهارم از نمایشگاه جمعآوری شد.
حضور انتشارات روشنگران و مطالعات زنان به مدیریت شهلا لاهیجی نیز از جمله اتفاقات قابل اشاره در نمایشگاه امسال است. خانم لاهیجی در دورهای که نمایشگاه در مصلی برگزار میشد حاضر نشد کتابی عرضه کند، اما امسال دهها کتاب از بهرام بیضایی را در کنار دیگر آثار این انتشاراتی عرضه کرد.
بخش کتابهای خارجی نمایشگاه
بخش ناشران خارجی نمایشگاه از جمله پرمخاطبترین بخشهای نمایشگاه به شمار میرود. ارانهای بالای ۱۰ میلیون دلاری که به این بخش در سالهای مختلف تعلق گرفته و میگیرد، سبب شده است تا قیمت کتابها به یک سوم قیمت بازار کاهش پیدا کند و از این منظر هم برای خریدار و هم برای ناشر خارجی اقتصادی است که در چنین بازار پرسودی ورود پیدا کند.
امسال نیز آنچنانکه علی فریدونی، مدیر کل اداره مجامع، تشکل و فعالیتهای فرهنگی خبر داده است “برای بیش از ۸۰ ناشر در بخش بینالملل ویزا(روادید) صادر شد” تا بتوانند آثار خود را در نمایشگاه عرضه کنند. تمامی عناوین کتابهای ناشران خارجی ابتدا مورد بررسی و تایید قرار گرفته و سپس مجوز ورود صادر میشود. با این همه آقای فریدونی اشاره میکند که بررسی محتوایی کتابها در تمامی روزهای نمایشگاه نیز استمرار دارد و ضمن آنکه تمامی کتابها پیش از ورود در گمرگ از نظر محتوایی نیز بررسی میشوند.
اعتراض دولت آبادی به سرقت تازهترین کتابش
در بخش خارجی نمایشگاه کتاب رخداد قابل توجه دیگری نیز برگزار میشود و آن ایجاد فضایی برای تبادل حق کپیرایت است. ایران اگر چه به قانون جهانی حمایت از حقوق مولفان و مصنفان نپیوستهاست، اما تلاشهای منفردی از سوی برخی ناشران در جریان است که بتوانند جدای از ساختار ملی با ناشران معتبر و نویسندگان شناخته شده برای تبادل کتاب همکاری کنند.
در این ساختار، مجموعهای متشکل از نهادها، ناشران، آژانسهای ادبی داخلی و خارجی فعال در حوزه خرید و فروش کپی رایت حضور دارند و در فضایی به مساحت معادل ۱۰۵ متر مربع به معرفی دستاوردها و فعالیتهای خود می پردازند.
در کنار آن سالن بازار جهانی کتاب نیز طرحی را در حمایت از ترجمه و انتشار کتاب ایرانی برای نخستین بار رونمایی کرده است. در این طرح گرنت(کمک هزینه)هایی به منظور حمایت از ترجمه آثار فاخر ایرانی به زبانهای مختلف جهان طراحی شده اند و در سالن بازار جهانی کتاب بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران معرفی خواهند شد.
آنچه این گونه حرکتها را تردید برانگیز کرده است، عدم رعایت قانون در زمینه سرقتهای فرهنگی در داخل کشور است که سبب شده است تا کتاب تازه محمود دولت آبادی(بنی آدم-نشر چشمه) سر از شبکههای مجازی رایگان درآورد.
آقای دولت آبادی در اعتراض به این امر از مسئولان خواست اقدام عملی برای چنین سرقتهایی صورت دهند.
او که دو رمان، کلنل و طریق بسمل شدن و یک خود- زندگینامه با نامِ عبور از خود را پشت خط سانسور اداره ممیزی دارد به روزنامه شرق و در خطاب به عاملانِ جعل آثارش گفت: اگر قصد و غرضتان ضربه اقتصادی به من است، بدانید که من با نان خشک هم زندگی کردهام. “تنها کتابهایم نبوده، در این سالها سرقتهای سینمایی بسیاری هم از آثار من شده. من اینجا دارم غارت میشوم.”
منبع: http://www.bbc.com/persian/arts/2016/05/160515_l44_iran_book_fair