سلوک عرفانی و امر سیاسی[1] طرحواره‌ای از عرفان مدرن 5 در مقالات «طرحواره‌ای از عرفان مدرن 1،2،3و4» مؤلفه‌های وجودشناختی، جهان‌شناختی، معرفت‌شناختی، اخلاقی و سلوکیِ عرفان مدرن به بحث گذاشته شد.[2] مفهوم «ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻣﺪﺭﻥ» ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﻘﺎﻻﺕ، با عنایت به گسست معرفتیِﻣﻴﺎﻥ ﺳﻨﺖ ﻭ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ ﺻﻮﺭﺗﺒﻨﺪﻱ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺩﻝ ﺳﻨﺖِ عرفان دینی […]
در سال های اخیر نوعی بنیادگرایی غیردینی در جامعه ما شکل گرفته و رو به رشد است. این بنیادگرایی را اغلب در مصاحبه ها و گفتگوهایی که با برخی متفکران و روشنفکران در مجلات و سایت های فرهنگی انجام می شود و نیز پیشگفتارها و اشاره هایی که قبل از آن گفتگوها به چاپ می […]
ديدگاههاي مختلفي در موافقت و مخالفت با علم ديني در كشور وجود دارد، و تا به حال تلاش چنداني براي همگرايي اين ديدگاه ها صورت نگرفته است . هدف پژوهش حاضر اين ست كه بر مبناي آراي دكتر سروش، كه در ايران به مخالف علم ديني مشهور است، راهكارهايي براي توليد علم ديني ارائه كند. در اين مقاله دو راهكار براي توليد علم ديني به تناسب دو تلقي دكتر سروش از علم ديني، يعني تلقي قوي (علم برگرفته از متون ديني) و ضعيف (علم هماهنگ با متون ديني) ارائه خواهد شد.
ﺩﻓﺘﺮ ﮐﻮﺩﮐﻲ ـ ﺍﻣﻴﺪ ﺭﺿﺎﻳﻲ: ﻋﺒﺪﺍﻟﮑﺮﻳ ﻢ ﺳﺮﻭﺵ، ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻓﺮﺯﻧﺪﺵ ﺳﺮﻭﺵ ﺩﺑﺎﻍ، ﺍﺣﺘﻤﺎﻻ ﺷﺎﺧﺺﺗﺮﻳﻦ ﭼﻬﺮﻩﻫﺎﻱ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﺩﻳﻨﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﻮﺍﻓﻘﺸﺎﻥ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻭ ﭼﻪ ﻧﺒﺎﺷﻴﻢ، ﺗﺎﺛﻴﺮﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺩﻭ ﺩﻫﻪﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﺍﺳﺖ. ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻧﻲ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖﻫﺎﻱ ﺳﻨﺘﻲ ﻭ ﺟﺰﻡﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻧﻪ ﺍﺯ ﺩﻳﻦ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ (ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺖ ﺳﻨﺘﻲ)، ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﻧﺶ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﺍﺯ ﺩﻳﻦ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣ ﻲﺩﻫﻨﺪ، ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ.
در این مقاله، قبض و بسط تئوریک شریعت را ربع قرن پس از شروع انتشارش با عنایت به تلاش‌های فکری بعدی سروش مورد بررسی قرار میدهم. در این مقاله نشان خواهم داد که بسط تجربه ی نبوی هرچند از لوازم فکر قبض و بسطی است، اما این وسوسه که گاه در قبض و بسط رخ می نمود تا مراد متکلم وحی و ”جهان واقعی“ یکی دانسته شود در آن درمان میشود. «روای رؤیاهای رسولانه» کلگرایی معناشناختی قبض و بسط را متزلزل میکند، اما از لحاظ معرفت شناختی نه تنها با آن سازگار است، که از آن بهره می برد.
دﻓﺘﺮ « زﻧﺪﮔﯽِ ﺧﻮابﻫﺎ» در ﺳﺎل 1332 ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ، ﭘﺲ از اﻧﺘﺸﺎر دﻓﺘﺮ «ﻣﺮگ رﻧﮓ» در ﺳﺎل 1330. ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﭙﻬﺮي ﺑﻪ دﻓﺘﺮ «زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮابﻫﺎ» ﭘﺎي ﻣﯽ ﮔﺬارد، در «ﺳﻠﻮك ﺷﻌﺮ» ﺧﻮد ﻣﻬﺎرت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﻪ دﺳﺖ آورده 2 اﺳﺖ. ﺑﺮ ﺧﻼف آﻧﭽﻪ در «ﻣﺮگ رﻧﮓ» ﺑﺪان ﭘﺮداﺧﺘﻪ، ﺻ ﺒﻐﻪي اﻧﻔﺴﯽ و دروﻧﯽِ اﺷﻌﺎر اﯾﻦ دﻓﺘﺮ ﭘﺮرﻧﮓ اﺳﺖ.
ﺑﻬﺎر ﺳﺎل 89 ﺷﻤﺴﯽ ﺑﺮاي اﯾﺮاد ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ و دﯾﺪار ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ از دوﺳﺘﺎن، ﻋﺎزم اﺻﻔﻬﺎن ﺷﺪم. در اﯾﻦ ﺳﻔﺮ ﺗﻮﻓﯿﻖ داﺷﺘﻢ ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺎ ﺳﯿﺪ ﻋﻠﯽاﺻﻐﺮ ﻏﺮوي دﯾﺪار ﮐﻨﻢ و ﺑﺎ ﻫﻢ درﺑﺎرة ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻗﺮآﻧﯽ، اﻻﻫﯿﺎﺗﯽ و ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﮐﻨﯿﻢ. از دوﺳﺘﺎن ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ دﮐﺘﺮ ﻏﺮوي از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺸﺎورزي ارﺗﺰاق و اﻣﺮار ﻣﻌﺎش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻋﻀﻮﯾﺖ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ در «ﻧﻬﻀﺖ آزادي اﯾﺮان» ، ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺳﺎلﻫﺎي ﻣﺘﻤﺎدي از ﮐﺎر رﺳﻤﯽِ داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮده؛ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل، در اﯾﻦ ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺰاري ﺟﻠﺴﺎت ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮآنِ ﻣﻨﻈﻢ در
اﺻﻔﻬﺎن، ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﺘﻌﺪدي ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ. در ﻫﻤﺎن ﺳﻔﺮ، ﺑﻪ اﺗﻔﺎق دوﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل اﯾﺸﺎن رﻓﺘﯿﻢ، ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻢ دﮐﺘﺮ ﻏﺮوي ﺑﻪ دﮐﺘﺮ ﻣﻄﺼﻔﯽ ﭼﻤﺮان ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮده اﺳﺖ؛ اﯾﺸﺎن از ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد ﺑﺎ ﭼﻤﺮان ﺑﺮاﯾﻢ ﮔﻔﺖ، از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﭼﻤﺮان ﻋﻼﻗﮥ زﯾﺎدي دارم و آﺛﺎرش را ﺑﻪ دﻗﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ام، ﺑﺎ اﺷﺘﯿﺎقِ ﺗﻤﺎم ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮاﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﺷﺪ، ﮔﻮش دل ﺳﭙﺮدم.
ﭘﺲ از ﺳﺎلﻫﺎ، اﺧﯿﺮاً ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺧﺎﻃﺮهاﻧﮕﯿﺰِ ﻋﻠﯽ ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان «ﭘﺲ از ﺷﻬﺎدت» ﮔﻮش ﺳﭙﺮدم ﮐﻪ در ﺳﺎل ﭘﻨﺠﺎه ﺷﻤﺴﯽ در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺎرﻣﮏ ﺗﻬﺮان اﯾﺮاد ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ، اﻣﺎ راﯾﺤﮥ ﺳﺨﻨﺎنِ ﺣﻤﺎﺳﯽ و ﺷﻮراﻧﮕﯿﺰ و ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬارِ دﮐﺘﺮ ﺷﺮﯾﻌﺘﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﻫﻤﭽﻨﺎن اﺳﺘﺸ ﻤﺎم ﮐﺮد و ﻓﻀﺎي ﺟﻠﺴﻪاي را ﺗﺠﺴﻢ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﭼﻬﻞ و دوﺳﺎل ﭘﯿﺶ، ﭘﺲ از اﻋﺪام ﺑﺮﺧﯽ از اﻋﻀﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺧﻠﻖ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪه اﺳﺖ، و ﻗﻮل ﻓﺮوغ ﻓﺮﺧﺰاد را ﺑﻪ ﯾﺎد آورد: « ﺗﻨﻬﺎ ﺻﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ».
حسین دباغ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ اﺧﻼﻕ ﻣﺪاﺭ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺩﺳﺖ اﺯ اﻧﺠﺎﻡ ﺧﺘﻨﻪ ﺑﺸﻮﻳﻨﺪ و ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﮔﻨﺎﻩ ﻓﻘﻬﻲ ﻧﺸﻮﻧﺪ هر گاه آدمیان عمل نادرستی را با اعتقاد دینی انجام دهند، آن را با رضایت تمام انجام نمی دهند. (بلیز پاسکال) یکم. قریب به سه ماه پیش بود (جولای ۲۰۱۳) که خبری تاسف بار توجه […]
حسین دباغ مغز و هسته اصلی اعتدال را باید در عدم تبعیض دانست و بس. برای معتدل بودن به “یک چشم” در دیگران باید نگریست. کسی که درکی از معنای عدالت ندارد، فاقد پاره ای از ظرفیت های بنیادین انسانی است. «جان روالز» خدا رحمت كند جان روالز، فيلسوف پرآوازه سياست و اخلاق دانشگاه هاروارد […]
