پرونده وحی و قرآن
• دسته: درباره سروش
مطالب منتشر شده پیرامون مصاحبه دکتر سروش با عنوان
“کلام محمد”
نوشته زیر حاصل گفتگوی عبدالکریم سروش با روزنامه کارگزاران (86.11.20) در باب وحی و قرآن است(مصاحبه دوم)
کلام محمد، اعجاز محمد
در پاره ای از روزنامه ها و سایت های اینترنتی اخیرا آورده اند که دکتر سروش رسما “نزول قرآن را از جانب خدا انکار کرده و آن را کلام بشری محمد دانسته است.” آیا چنین است؟
شاید مزاح کرده اند یا خدای نکرده اغراض سیاسی و شخصی داشته اند.
حالا نظر و توضیح شما چیست؟
انشاء الله حسن نظر و غفلت از معنا داشته اند و گرنه کسی که با ولایت کلیه الهیه آشناست و قرب اولیاء خدا با خدا را می داند و از تجربه اتحادی آنان با خبر است چنین منکرانه سخن نمی گوید. اولیا خدا چنان به خدا نزدیک و در او فانی اند که کلامشان عین کلام خدا و امر و نهی شان و حب و بغضشان عین امر و نهی و حب و بغض الهی است. پیامبر عزیز اسلام بشر بود و خود به بشریت خود مقر و معترف بود (قل سبحان ربی هل کنت الا بشرا رسولا؟)، اما در عین حال این بشر چنان رنگ و وصف الهی گرفته بود، و واسطه ها (حتی جبرئیل) چنان از میان او و خدا برخاسته بودند که هر چه می گفت هم کلام انسانی او بود هم کلام وحیانی خدا. و این دو از هم جدا نبود.
همچو سنگی کو شود کل لعل ناب پر شود او از صفات آفتاب
انشاءالله با تامل درین دقیقه عرفانی گره مشکل گشوده شود و سر کلام آشنا گردد.
پس نزول جبرئیل و آوردن وحی چه می شود؟
در نظر عارفان، جبرئیل به خداوند از محمد (ص) نزدیکتر نیست، بل جبرئیل است که تابع پیامبر است. مگر در داستان معراج نیامده است که جبرئیل از همراهی با پیامبر بازماند و از سوختن بال و پرش هراسید؟ معنی این حکایت چیست؟ مگر رهبر فقید انقلاب نگفت که “…معنویت رسول خدا وحی را نازل کرده است….و به عبارت دیگر وارد کرده است پیغمبر اکرم جبرئیل امین را در این دنیا(صحیفه نور، جلد بیستم، سخنرانی 25/1/66)”؟ آیا معنی این سخن این است که خدا جبرئیل را فرونفرستاده است؟ یا معنایش به قول مولانا این است که:
من نخواهم لطف حق از واسطه که هلاک خلق شد این رابطه
من نخواهم دایه، مادر خوشتر است موسیم من، دایه من مادر است
این که بگوئیم قرآن کلام محمد(ص) است، درست مانند این است که بگوئیم قرآن معجزه محمد (ص) است. هر دو به یک اندازه به محمد(ص) و به خدا انتساب دارند. و تاکید بر یکی به معنی نفی دیگری نیست. هر چه در عالم رخ می دهد به علم و اذن و اراده باری است. یک موحد در این شکی ندارد. با این حال همه می گوئیم آلبالو، میوه درخت آلبالو است، آیا باید بگوئیم خدا میوه آلبالو می دهد تا موحد باشیم؟ این اشعریت کهن را جامه تقدس نوین نپوشانیم. و سخن بقاعده بگوئیم و معنی سخنان دقیق و راز آلود را نیز نیکو دریابیم. قرآن میوه شجره طیبه شخصیت محمد (ص) بود که باذن خدا ثمر بخشی می کرد(توتی اکلها کل حین باذن ربها) و این عین نزول وحی و تصرف الهی است.
توصیه من به منصفان (با مغرضان نمی دانم چه بگویم) همان توصیه مولاناست که سوء ظن نسبت به اولیاء خدا را فروگذارند و اولیاء حق را از حق جدا نشمارند و آن عزیزان و محبوبان درگاه حق را از مسند رفیع قرب و ولایت پایین نیاورند:
ای اولیاء حق را از حق جدا شمرده گر ظن نیک داری بر اولیاء چه باشد؟
از نسل پادشاهی مسجود جبرئیلی ملک پدر بجویی ای بی نوا چه باشد؟
گویا شما هم در این باب اشعاری داشته اید.
بله در منظومه ای که چندی پیش به عشق پیامبر اکرم سرودم و تقدیم آن فاتح آفاق تجرد کردم، آورده بودم که:
توسن تجربه ای فاتح آفاق تجرد در شب واقعه راندی زمداری به مداری
ز سوادی به خیالی ز خیالی به هلالی پای پر آبله جبریل و تو چالاک سواری
بال در بال ملائک به تماشای رسولان طایر گلشن قدسی تو و خود عین مطاری
اشاره من در این ابیات به آن روایت شریفه نبوی است که پیامبر در سجده با خدا می گفت: سجدلک سوادی و خیالی و آمن بک فوادی.
متشکریم.
————————————————————-
متن کامل مصاحبه اول:
کلام محمد — گفت و گو با عبدالکریم سروش
————————————————————-
مطالب منتشر شده پیرامون مصاحبه:
نقد و بررسی نظرات دکتر سروش — هادی علویون
سروش ستیزان (جدل احسن) — حسین کیاروستا
سفیر حق و صفیر وحی — پاسخ دوم آيت الله العظمي منتظري
مصاحبه ای در بارۀ نظریۀ سروش پیرامون وحی — مصاحبه با محمد محق
نه طوطی، نه زنبور — سیّد محمّد علی ایازی
ديـدن دگرآموز،نديـدن دگرآموز(راستي آزمايي تئوريِ بسط تجربه نبوي و آموزه هاي آن) — طاهـا شريفـي
ديالكتيك الهيات و طبيعيات(در باب نقد خرمشاهي برنظرات عبدالکریم سروش) — محمد نیما
طبيعت الهي يا الهيات طبيعي(2) — بهاءالدين خرمشاهي
دشمن از ترس رشد اسلامخواهي، به تخريب مباني ديني ميپردازد — علي سعيدي
علما و مجامع حوزوی در مقابل فتواهای خلاف اجماع اعتراض کنند — آیت الله مکارم شیرازی
نشست علمي “وحي كلام الهي يا بشر ي” در قم برگزار شد
طبيعت الهي يا الهيات طبيعي — بهاءالدين خرمشاهي
نقد و بررسي شبهات سروش در نشست وحي، کلام الهي يا بشري
وحی قدسی — مصطفی حسینی طباطبائی
————————————————————-
طوطی و زنبور– پاسخ دوم عبدالکریم سروش به آیت الله جعفر سبحانی
————————————————————-
پرهیز از تکفیر، دشنام و عصبانیت برای مقابله با جریانهای انحرافی — آیت الله خامنه ای
آتشی که بهاءالدين خرمشاهی افروخت
پاسخ آيت الله العظمي منتظري به پرسش هايي پيرامون نظریه ” قرآن و وحی “
بشیر و نذیر (2) — دکتر نعمت الله عبدالرحیم زاده
بشیر و نذیر (1) — دکتر نعمت الله عبدالرحیم زاده
نگاه عرفانی به مسأله وحی در آرای سروش — رحمان افشارى
این نوع برخورد با سروش سزاوار نیست
پاسخ آیت الله مكارم به اظهارنظر دکتر سروش
بيکرانگی و حصارها — عبدالکریم سروش
صورت و بیصورت — عبدالکریم سروش
آينههای بیزنگ — عبدالکریم سروش
پرگار مترجم و حد زدن مفسر — رئوف طاهری
سروش و سبحانی و مجیدی — محمد علی ابطحی
بسط آزادی خواهی،تأملی در گفت و گوی عبدالکریم سروش و آیت الله سبحانی–محمدحسين صبوری
شطحیات سروش — محمد نصر اصفهانی
زمان و تجربه مومنان — محمد جواد غلامرضاکاش
به بهانه تکفیر عبدالکریم سروش — فاطمه شمس
فيلسوف حاشيهنشين در حاشيه — جواد ماهزاده
سروش در انتظار سرنوشت سلمان رشدي؟ — البرز محمودي
در دفاع از عبدالکریم سروش و سخنی با تکفیر کنندگان — رشيد اسماعيلي
گفت و گوی مبارک — محمد تقی فاضل میبدی
« هَوٰى » يا « هُدٰى» در كلام وحى! — عبدالعلى بازرگان
نگاهی به متدولوژیهای غربی و فهم قرآن — تقی رحمانی
————————————————————-
دومين نامه آيت الله سبحاني به عبدالکریم سروش
————————————————————-
معجزات پيامبران ربطی به درك و ذوق شاعرانه ندارد — آيتالله نوری همدانی
سروش، خلافِ دین نگفته است — گفت و گو با دکتر آرش نراقی
تقدير آيت الله سبحاني از مجيدي
قرآن کلام خداوند (2) — سیدعطاءالله مهاجرانی
نامهاي به مجيد مجيدي — محمدهادي فروزنده
————————————————————-
بشر و بشیر– پاسخ عبدالکریم سروش به آیت الله جعفر سبحانی
————————————————————-
سکوت در برابر جفای اندیشهورزان دنیاطلب به پیامبر مهربانی جایز نیست — مجیدمجیدی
قرآن کلام خداوند — سیدعطاءالله مهاجرانی
دکتر سروش به آغوش اسلام برگردد — آیت الله سبحانی
«سروش» ديگر يك اصلاحگر ديني نيست — عليرضا قائمينيا
پاسخهايي به قرآنستيزان — بهاءالدين خرمشاهي
اين ادعا كه الهام از نفس پيامبر ميآيد متأثر از بوديسم است — حميدرضا مظاهري سيف
ادعاي بشري بودن قرآن در تاريخ اسلام بيسابقه است — سيديحيي يثربي
خداوند قرآن را براي زمان و مردمي خاصي قرار نداده است — سيدمحمدعلي ايازي
آتش بر خرمن نبوت — دكتر عبدالله نصري